Do podstawowych zadań Geologa Powiatowego należą czynności:
1. Zatwierdzanie projektów robót geologicznych oraz dokumentacji geologicznych dotyczących:
1) złóż kopalin nieobjętych własnością górniczą, poszukiwanych lub rozpoznawanych na obszarze do 2 ha w celu wydobycia metodą odkrywkową w ilości do 20 000 m3 w roku kalendarzowym i bez użycia środków strzałowych;
2) ujęć wód podziemnych, których przewidywane lub ustalone zasoby nie przekraczają 50 m3/h, z wyłączeniem wykonywania wkopów oraz otworów wiertniczych o głębokości do 30 m w celu wykonywania ujęć wód podziemnych na potrzeby poboru wód podziemnych w ilości nieprzekraczającej 5 m3 na dobę na obszarach górniczych utworzonych w celu wydobywania wód leczniczych lub solanek;
3) badań geologiczno-inżynierskich wykonywanych na potrzeby zagospodarowania przestrzennego gminy oraz warunków posadawiania obiektów budowlanych, z wyłączeniem ponadwojewódzkich inwestycji liniowych;
4) odwodnień budowlanych o wydajności nieprzekraczającej 50 m3/h;
5) robót geologicznych wykonywanych w celu wykorzystania ciepła Ziemi, z wyłączeniem robót geologicznych obejmujących rekonstrukcję zlikwidowanego otworu wiertniczego w celu wykorzystania ciepła Ziemi;
6) warunków hydrogeologicznych w związku z zamierzonym wykonywaniem przedsięwzięć mogących negatywnie oddziaływać na wody podziemne, w tym powodować ich zanieczyszczenie, dotyczących inwestycji zaliczonych do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, dla których obowiązek sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko może być wymagany, z wyłączeniem przedsięwzięć mogących negatywnie oddziaływać na wody lecznicze oraz ponadwojewódzkich inwestycji liniowych.
2. Udzielanie koncesji na wydobywanie kopalin ze złóż jeżeli jednocześnie
1) obszar udokumentowanego złoża nieobjętego własnością górniczą nie przekracza 2 ha,
2) wydobycie kopaliny ze złoża w roku kalendarzowym nie przekroczy 20 000 m3,
3) działalność będzie prowadzona metodą odkrywkową oraz bez użycia środków strzałowych
3. Wydawanie decyzji stwierdzających wygaśnięcie koncesji.
4. Przenoszenie koncesji na wydobycie kopaliny na rzecz nowego przedsiębiorcy jeśli spełnione są warunki określone ustawą.
5. Wydawanie decyzji, która wstrzymuje działalność, nakazuje niezwłoczne usunięcie stwierdzonych uchybień, a w przypadku potrzeby nakazuje podjęcie czynności mających na celu doprowadzenie środowiska do należytego stanu.
6. Wydawanie decyzji określającej wysokość opłaty eksploatacyjnej w razie stwierdzenia, że przedsiębiorca nie dokonał wpłaty opłaty w terminie albo dokonał wpłaty w wysokości innej niż należna.
7. Wydawanie decyzji ustalającej wysokość opłaty dodatkowej w przypadkach działalności wykonywanej z rażącym naruszeniem warunków określonych w koncesji.
8. Gromadzenie i archiwizowanie danych geologicznych oraz udzielanie informacji geologicznej.
9. Wykonywanie zadań wynikających z ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.
10. Wykonywanie innych zadań przewidzianych przepisami prawa.